Nëse ndjekja perëndimore e energjisë së gjelbër dhe përmbushja e synimeve në luftën kundër ndryshimeve klimatike janë indirekt përgjegjës për trazirat aktuale në Kazakistan, pyet analisti i portalit National Interest, i cili thekson se mund të ketë një lidhje mes luftës për mjedisin, energjisw dhe stabilitetit gjeopolitik euroaziatik.
Ai kujton më tej vitin 2008 dhe trazirat në Egjipt që nuk sfiduan Hosni Mubarakun deri në vitin 2010 dhe thatësirën e madhe kur Rusia pezulloi eksportet e grurit dhe ushqimit në sasi të mëdha. Kjo, së bashku me ndryshimet e vazhdueshme në politikën bujqësore, e ka bërë shumë të vështirë për autoritetet e vendeve të Lindjes së Mesme, veçanërisht të Egjiptit, të mbajnë nën kontroll çmimet e ushqimeve.
Protestat dhe revolucioni në sheshin Tahrir, me pakënaqësi të vazhdueshme ndaj qeverisë, u shkaktuan nga rritja e çmimit të bukës – çmimi u katërfishua, thekson autori.
Më pas theksohet se në dy vitet e fundit ka pasur presion të dukshëm politik dhe aksionar ndaj vendeve perëndimore dhe kompanive energjetike për të ecur drejt energjisë më të gjelbër. Prandaj, atyre iu desh të bënin investime të mëdha në Perëndim, pavarësisht valës pandemike, si dhe kërkesës për naftë dhe gaz.
“Për të rikuperuar, shitësit e naftës po përpiqen të maksimizojnë fitimet, por edhe të sigurojnë rezerva kapitale”, shkruan National Interest.
Çmimi i gazit
Konsorciumi i naftës në Kazakistan (një partneritet i kompanive shtetërore dhe homologëve të tyre perëndimorë) pa kulmin në gatishmërinë e konsumatorëve perëndimorë dhe aziatikë për të paguar më shumë për naftën. Edhe këtu mund të fshihet një përllogaritje fatale: nënprodukti kryesor i naftës që eksportohet nga Kazakistani është “gazi i lëngshëm i naftës” – LPG, i cili është një përzierje e gazrave të dioksidit të karbonit të lëshuar në industrinë e naftës.
Një gaz i tillë është burimi kryesor i energjisë në Kazakistan, ku përdoret për ngrohje, gatim dhe drejtimin e automjeteve. Prej vitesh GLN-ja u shitet konsumatorëve vendas me çmime të ulëta që janë shumë më të ulëta se kostoja e prodhimit përmes subvencioneve.
NI shkruan se kjo lloj tregtie shihet në shumë shtete autoritare ku qytetarëve u garantohen standardet bazë të jetesës për të mbetur apolitik dhe e gjithë kjo mund të shihet në shembujt e Egjiptit dhe Venezuelës. Kjo ka ndodhur në Kazakistan me rritjen e çmimeve të LPG-së, veçanërisht pasi një prodhues energjie i këtij kalibri duhet të garantojë standarde shumë më të larta jetese për banorët, nëse elita nuk blen shumicën e përfitimeve të ekonomisë.
Protestat udhëzuan presidentin Kasim Jomart Tokayev që të tërhiqte plotësisht “presidentin e parë” Nursultan Nazarbayev nga posti i kreut të Këshillit të Sigurimit, si dhe të shkarkonte disa zyrtarë kryesorë që mbronin pozicionin e Nazarbayevit.
“Por kapaciteti i Tokayevit për të kontrolluar shtetin dhe për të konsoliduar pozicionin e tij është i diskutueshëm. Kur premtimet për të rivendosur çmimet e LPG-së në të njëjtin nivel dhe për të nisur reformat politike dhe ekonomike nuk i dhanë fund protestave, Tokayev zyrtarisht i kërkoi ndihmë Organizatës së Përbashkët të Sigurisë. Tani është çështja nëse ardhja e paqeruajtësve rusë, bjellorusë, kirgizë dhe armenë dhe e policisë ushtarake do të forcojë pozicionin e Tokayevit apo do të çojë më tej destabilitetin në vend”, thekson NI.
Interesat ruso-kineze
Për më tepër, Kazakistani është shumë i rëndësishëm si për Rusinë ashtu edhe për Kinën. Pa ekonominë e Kazakistanit nuk ka Bashkim Ekonomik Euroaziatik dhe ka probleme për shumë çështje të përbashkëta të Rusisë dhe Kazakistanit. Një problem shtesë për Moskën është kufiri i gjatë dhe i pambrojtur në një kohë kur tensionet me Ukrainën janë në vazhdim. Kina është çelësi i “urës së re tokësore euroaziatike” të Kazakistanit, pjesë e Iniciativës Brez dhe Rrugë, si dhe një furnizues kryesor i energjisë dhe burimeve.
“Në një kohë kur bota po përballet me problemet e furnizimit me gaz natyror, ndërprerjet e mëtejshme në furnizimin me këtë burim energjie do të krijonin probleme reale për ekonominë kineze”, thekson autori.
Në fund, thuhet se ngjarjet në Kazakistan janë një thirrje për të zgjuar dhe maturuar qeveritë e tjera euroaziatike, kryesisht Azerbajxhanin dhe Rusinë, sepse tregohet se çështjet e kontratës sociale dhe vështirësitë ekonomike çojnë në mënyrë të pashmangshme në protesta politike.
“Situata është shumë dinamike dhe gjërat mund të ndryshojnë shpejt”, shkruan National Interest.
