Shumë nga deklaratat e liderëve të vendeve të zhvilluara në samitin COP26 në Glasgou bien në kundërshtim me politikat e tyre aktuale të klimës dhe me atë që ata thonë në mjedise të tjera. Strategjia e tyre dritëshkurtër përfundimisht nuk i sjell dobi askujt, as interesave të fuqishme të korporatave të cilave ajo u shërben.
Nga Jayati Ghosh
Shumë njerëz në mbarë botën tashmë e konsiderojnë si një zhgënjim Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (COP26) në Glasgou. Ky është një nënvlerësim masiv. Liderët globalë – veçanërisht në botën e zhvilluar – ende nuk arrijnë të kuptojnë rëndësinë e sfidave klimatike. Edhe pse ata e pranojnë ashpërsinë dhe urgjencën e kësaj çështjeje në fjalimet e tyre, ata kryesisht ndjekin interesa kombëtare afatshkurtra dhe bëjnë premtime të largëta për emetime “neto zero” pa angazhime të qarta dhe të menjëhershme për të vepruar.
Për t’i përkeqësuar edhe më shumë gjërat, deklaratat e shumë liderëve të vendeve të pasura në Glasgou janë në kundërshtim me strategjitë e tyre aktuale klimatike dhe me atë që ata thonë në mjedise të tjera. Kështu, ndërsa liderët e G7 në samit bënin zotime të gjelbra për disa dekada në të ardhmen, ata ishin të zënë duke lejuar dhe mundësuar më shumë investime në lëndët djegëse fosile që do të gjenerojnë prodhim shtesë dhe emetim gazrash serrë në planin afatmesëm.
Për shembull, a mundet qeveria amerikane të ngrihet dhe të deklarohet vetë? Në fjalimin e tij të fundit në Glasgou, presidenti Joe Biden tha se “meqë ne shohim paqëndrueshmëri aktuale në çmimet e energjisë, në vend që ta hedhim atë si një arsye për të hequr dorë nga synimet tona të energjisë së pastër, ne duhet ta shohim atë si një thirrje për veprim”. Në të vërtetë, “çmimet e larta të energjisë thjesht përforcojnë nevojën urgjente për të diversifikuar burimet, për të dyfishuar përdorimin e energjisë së pastër dhe për të përshtatur teknologjitë e reja premtuese të energjisë së pastër”.
Por vetëm tre ditë më vonë, administrata Biden pretendoi se OPEC+ po rrezikon rimëkëmbjen ekonomike globale duke mos rritur prodhimin e naftës. Ajo madje paralajmëroi se Shtetet e Bashkuara janë të përgatitura të përdorin “të gjitha mjetet” e nevojshme për të ulur çmimet e karburantit.
Ky është një nga shembujt më flagrantë të kohëve të fundit të hipokrizisë klimatike nga një lider i një vendi të zhvilluar, por nuk është aspak i vetmi. Dhe hipokrizia shtrihet në vetë procedurat në COP26, ku negociatorët e vendeve në zhvillim, me sa duket, po zbulojnë se pozicionet e ekonomive të përparuara në takimet me dyer të mbyllura janë krejtësisht të ndryshme nga qëndrimet e tyre publike.
Vendet e pasura, të cilat janë përgjegjëse për pjesën mbizotëruese të emetimeve globale të dioksidit të karbonit deri më sot, po anashkalojnë angazhimet e shumta për të siguruar financimin e klimës për vendet në zhvillim. Ato po i rezistojnë gjithashtu një përkufizimi operacional të propozuar që do t’i pengonte ato të shmangin atë që llogaritet si financim i klimës. Dhe ata po e trajtojnë ende përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike si diçka më vete dhe refuzojnë të ofrojnë financa për të shmangur, minimizuar dhe trajtuar humbjet dhe dëmet që lidhen me ndryshimet klimatike në vendet më të prekura.
Premtimet e deklaruara të COP26 zbulojnë gjithashtu standardet e dyfishta të botës së zhvilluar. Një grup prej 20 vendesh, përfshirë SHBA-në, u zotuan t’i japin fund financimit publik për projektet e lëndëve djegëse fosile “të pandërprera”, duke përfshirë ato të fuqizuara nga qymyri, deri në fund të vitit 2022. Por ndalimi zbatohet vetëm për projektet ndërkombëtare, jo ato vendase. Në mënyrë domethënëse, SHBA-ja dhe disa nënshkrues të tjerë refuzuan t’i bashkohen 23 vendeve që veçmas u angazhuan për të ndaluar projektet e reja të energjisë së qymyrit brenda kufijve të tyre dhe për të hequr gradualisht infrastrukturën ekzistuese të qymyrit.
Por edhe nëse premtimet në Glasgou do të kishin qenë më solide, veçanërisht qeveritë e vendeve të pasura përballen me një problem të madh besueshmërie. Ata kanë bërë më parë shumë premtime boshe për klimën, duke minuar interesat e vendeve në zhvillim që kanë kontribuar pak në ndryshimet klimatike. Ekonomitë e përparuara kanë bërë zotime për të reduktuar emetimet dhe nuk i kanë zbatuar këto zotime, si dhe kanë refuzuar garancitë e tyre për vendet në zhvillim në lidhje jo vetëm me financimin e klimës, por edhe me transferimin e teknologjisë.
Angazhimi për financimin e klimës është tashmë 12 vjeç. Në COP15 në Kopenhagen, ekonomitë e përparuara premtuan të ofrojnë 100 miliardë dollarë në vit për botën në zhvillim dhe marrëveshja e klimës e Parisit e vitit 2015 e bëri të qartë se të gjitha vendet e zhvilluara do të ishin të kualifikueshme për një financim të tillë. Kjo shumë është diçka shumë e vogël kur e krahason me nevojën e vendeve në zhvillim, e cila është në disa miliarda dollarë, dhe gjithashtu kur krahasohet me shumat e mëdha që vendet e pasura kanë shpenzuar për mbështetjen fiskale dhe monetare për ekonomitë e tyre gjatë pandemisë COVID-19.
Por bota e zhvilluar nuk e ka përmbushur as këtë zotim relativisht modest. Në vitin 2019, financimi total i klimës i kanalizuar në vendet në zhvillim ishte më pak se 80 miliardë dollarë; shuma mesatare çdo vit që nga viti 2013 ishte vetëm 67 miliardë dollarë. Dhe kjo shifër mbivlerësoi masivisht flukset aktuale nga qeveritë e vendeve të zhvilluara, sepse financat dypalëshe publike të klimës (të cilat duhej t’i ishin dhënë botës në zhvillim sipas marrëveshjes së Parisit) mesatarisht ishin më pak se 27 miliardë dollarë në vit. Pjesa e mbetur erdhi nga institucionet shumëpalëshe – duke përfshirë bankat e zhvillimit – dhe financat private, për të cilat qeveritë e vendeve të pasura kërkuan të merrnin meritat. Krahasuar me këtë shumë të vogël, subvencionet globale të karburanteve fosile arritën në rreth 555 miliardë dollarë në vit nga 2017 në 2019.
Në të njëjtën mënyrë, premtimet e botës së pasur për transferimin e teknologjisë së gjelbër janë kthyer thjesht në fjalë goje. Qeveritë e vendeve të zhvilluara i lejuan kompanitë vendase të kapeshin pas të drejtave të pronësisë intelektuale që bllokojnë përhapjen e njohurive kritike për zbutjen dhe përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike. Kur vende si Kina dhe India kanë kërkuar të inkurajojnë industritë e tyre të energjisë së rinovueshme, SHBA-ja, në veçanti, ka paraqitur ankesa në Organizatën Botërore të Tregtisë.
Kjo strategji dritëshkurtër si përfundim nuk i sjell dobi askujt, përfshirë edhe firmat, interesat e menjëhershme financiare të të cilave ajo u shërben, sepse përshpejton shkatërrimin e planetit dhe hakmarrjen e natyrës ndaj atij që tani duket se është njerëzimi jashtëzakonisht budalla. Marshimet e studentëve dhe aktivistëve në Glasgou kundër kësaj qasjeje miopike janë të rëndësishme, por nuk janë aq afër sa të detyrojnë qeveritë të ndryshojnë kurs.
Problemi është se interesat e fuqishme të korporatave janë të ndërthurura qartë me lidershipin politik. Njerëzit anembanë botës duhet të bëhen shumë më të zhurmshëm në këmbënguljen e tyre për veprim kuptimplotë klimatik dhe një ndryshim real në strategjinë ekonomike që rezonon përtej kufijve kombëtarë. Vetëm kjo mund t’i japë fund hipokrizisë së gjelbër të botës së pasur dhe të na shpëtojë të gjithëve.
