Në 120 vjet vetëm 58 gra kanë fituar një Çmim Nobel, përkundër 890 burrave. Këtë vit e vetmja grua që mori çmimin ishte gazetarja Maria Ressa.
Sapo ka përfunduar ndarja e Çmimeve Nobel 2021 dhe gratë janë disfatat e mëdha të këtij edicioni. Maria Ressa, gazetare filipinase që ndau Çmimin Nobel për Paqen me kolegun e saj rus Dmitry Muratov, ishte gruaja e vetme që u shpërblye, por jo për meritat shkencore.
Të dhënat e publikuara në faqen e internetit të Fondacionit Nobel flasin qartë. Që kur u krijua çmimi, mbi një shekull më parë, fituesit kanë qenë kryesisht burra të bardhë amerikanë.
Përveç grave, shkencëtarët zezakë gjithashtu rrallë shfaqen në listën e fituesve në lëndët shkencore. Disa herë që ata janë shpërblyer, ka qenë në kategori jo-shkencore, si Nobeli për Paqe ose Letërsi.
Cila është arsyeja për këtë pabarazi? A është komiteti Nobel me të vërtetë maskilist, apo është një problem themelor, që ka më pak shkencëtare femra sesa shkencëtarë? Sipas Institutit të Statistikave të UNESCO -s, gratë përfaqësojnë më pak se 30% të shkencëtarëve të përgjithshëm në botë.
Shumë pak, por më shumë se 24 shkencëtaret e vlerësuara me 25 Çmime Nobel: Marie Curie ka fituar dy në 120 vjet, 25 herë më pak se kolegët e tyre meshkuj, të cilët kanë fituar mbi 600 medalje. Ekziston një shenjë “pozitive”, nëse mund të themi kështu, përqindja e grave fituese në të gjitha kategoritë po rritet, dhe ka shkuar nga 4.1% në dy dekadat e 1902-1921 në 12.4% në dy dekadat 2002-2021.
Göran Hansson, sekretar i Akademisë Mbretërore Suedeze, tha se “kuotat e kuqe” ose “kuotat e zeza” nuk do të vendosen për të kufizuar pabarazitë gjinore dhe racore. “Është vërtet e trishtueshme që kaq pak gra marrin Çmimin Nobel, por kjo padrejtësi është një pasqyrim i shoqërisë në të cilën jetojmë. Kemi akoma shumë punë për të bërë”, thotë ai.
Është e vërtetë që në një botë pa diskriminim ne as që duhet të pyesim veten se sa gra apo sa njerëz me ngjyrë kanë marrë një çmim të caktuar.
Por ajo botë është ende një utopi, dhe kjo demonstrohet nga fakti se fitorja e katër shkencëtareve femra në vetëm një vit në 2009 habit shumë më tepër sesa dhjetëra medalje të marra çdo vit nga burrat e bardhë. Shtrohet një pyetje: në 120 vjet vetëm 58 gra kanë qenë vërtet të denja për një Çmim Nobel?
