Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) më 5 korrik bëri thirrje për akses shtesë në termocentralin bërthamor të Zaporizhjas në Ukrainë për të konfirmuar se a ka mina apo eksplozivë në vend, pasi Ukraina dhe Rusia akuzuan njëra-tjetrën për planifikim të provokimeve.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky përsëriti këtë javë paralajmërimet se Rusia po planifikon provokime në objektin e pushtuar nga Rusia dhe ushtria ukrainase tha se objekte të huaja të ngjashme me mjetet shpërthyese ishin vendosur në çatinë e termocentralit.
Drejtori i Përgjithshëm i IAEA, Rafael Mariano Grossi tha në një deklaratë më 5 korrik se IAEA është në dijeni të raporteve se mina dhe eksplozivë të tjerë janë vendosur në dhe rreth termocentralit bërthamor të Zaporizhjas, por ekspertët e IAEA-së në terren kanë inspektuar pjesë dhe nuk kanë vërejtur ndonjë tregues të dukshëm të minave apo eksplozivit.
Në të njëjtën kohë, ata kanë kërkuar akses shtesë “që është i nevojshëm për të konfirmuar mungesën e minave ose eksplozivëve në vend”, tha Grossi .
Inspektorët e IAEA-së në veçanti duan akses në çatitë e njësive të reaktorëve 3 dhe 4, tha ai.
Ushtria ukrainase tha më 4 korrik se pajisje shpërthyese ishin vendosur në çatinë e jashtme të njësive të tretë dhe të katërt të energjisë.
IAEA gjithashtu kërkon akses në pjesë të sallave të turbinave dhe në disa pjesë të sistemit të ftohjes në central, tha Grossi.
Pretendimet e Moskës për një provokim të mundshëm në termocentral erdhën nga një këshilltar i agjencisë bërthamore të Rusisë, Rosatom, i cili tha se Rusia ka marrë informacione se ushtria ukrainase do të përpiqet të sulmojë centralin natën e 5 korrikut.
Grossi, i cili ka bërë thirrje për ngritjen e një zone sigurie rreth uzinës, theksoi rëndësinë që ekipi i IAEA të kontrollojë të gjitha pjesët e uzinës për të monitoruar pajtueshmërinë e plotë me parimet për mbrojtjen e tij dhe parandalimin e një incidenti bërthamor.
“Me tensionin ushtarak dhe aktivitetet në rritje në rajonin ku ndodhet ky termocentral i madh bërthamor, ekspertët tanë duhet të jenë në gjendje të verifikojnë faktet në terren”, tha Grossi.
“Raportimi i tyre i pavarur dhe objektiv do të ndihmonte në sqarimin e situatës aktuale në vend, e cila është vendimtare në një kohë si kjo me pretendime të pakonfirmuara dhe kundër-akuza”, shtoi ai.
Grossi tha gjithashtu se ekipi i IAEA-s i pranishëm në uzinë nuk kishte raportuar ndonjë bombardim apo shpërthim të kohëve të fundit dhe shtoi se prania ushtarake në vend dukej e pandryshuar.
Forcat ruse e kanë pushtuar centralin menjëherë pasi filloi lufta në Ukrainë, në shkurt të vitit 2022.
Impianti është prekur nga granatimet që kanë shkaktuar ndërprerje të energjisë elektrike, të cilat i nevojiten termocentralit për të ruajtur ftohjen e 6 reaktorëve të tij.
Grossi e vizitoi për herë të fundit fabrikën në muajin qershor, duke thënë atëherë se ishte “shumë i shqetësuar” për luftimet aktive pranë uzinës./rel