The Economist
Përktheu Klodjana Agaj
Amerikanëve u pëlqen të përdorin automjete të mëdha, ashtu siç pëlqejnë edhe ushqimet e shpejta. Ata favorizojnë automjete të mëdha sportive (SUV) dhe kamionçinë në vend të makinave të vogla. Rreth 8.7 milionë dolën në rrugë në vitin 2023, duke llogaritur më shumë se gjysmën e të gjitha shitjeve të automjeteve të reja, sipas JATO Dynamics.
Megjithëse makinat evropiane po bëhen gjithashtu më të mëdha, ato amerikane kanë ende një epërsi të madhe: në vitin 2022 makina mesatare e shitur në Amerikë peshonte 1,857 kg, pothuajse 20% më shumë se mesatarja në Evropë.
Rrugët e gjera dhe hapësirat e mëdha të parkimit e akomodojnë këtë preferencë për udhëtime të gjata dhe po ashtu edhe ligji.
Por një boshllëk që për gati 50 vjet ka nxitur shitjet e automjeteve të mëdha së shpejti do të shtrëngohet. A do t’i shtyjë kjo amerikanët të blejnë makina më të vogla?
Në vitin 1973, vendet arabe prodhuese të naftës ndërprenë dërgesat në Amerikë për ta ndëshkuar atë për mbështetjen e Izraelit në luftën e Yom Kipurit: Kjo solli rritje të çmimeve të karburantit, radhë të gjata në pompat e benzinës dhe një recesion të thellë.
Në vitin 1975, në përgjigje të krizës, qeveria federale vendosi standarde të ekonomisë së karburantit për prodhuesit e makinave. Deri në vitin 1985, të gjitha modelet e reja do të duhej të arrinin 27.5 milje për gallon (amerikane) (11.7 km/litër), nga mesatarja 13 mpg. Sot ligji mandaton 40 mpg. Për të rritur efikasitetin, prodhuesit duhej të përdornin motorë më kompleksë, gjë që i bëri makinat e tyre më të kushtueshme.
Për të lehtësuar barrën e bizneseve të vogla që mbështeteshin në automjetet e mëdha, qeveria përjashtoi “kamionët e lehtë”, çdo automjet që mund të përdorej jashtë rrugës dhe peshonte më pak se 8,500 lb (3855 kg).
Kjo do të thoshte se SUV-të – zakonisht ndër makinat më të mëdha dhe më pak efikase – u përfshinë në kategori dhe shmangën standardet e reja të karburantit.
Për shkak se bërja e kamionëve të lehtë me standarde më të ulëta mjedisore ishte më fitimprurëse sesa ndërtimi i makinave të vogla të pastra, prodhuesit e automjeteve tregtuan me entuziazëm modele të mëdha, duke përfshirë SUV.
Ata i portretizuan ata si kryesisht amerikanë, duke mishëruar lirinë, forcën dhe aventurën. Deri në vitin 2002 kamionët e lehtë përbënin një pjesë më të madhe të shitjeve të automjeteve të lehta sesa makinat.
Pas goditjes së çmimeve të viteve 1970, deri në vitet 1990 benzina ishte bërë më e lirë në Amerikë sesa në vendet e tjera të pasura, kështu që kostoja e drejtimit të një makine të madhe nuk i pengoi blerësit.
Modele të tilla janë të përshtatshme për jetën periferike, dhe konsumatorët i shohin ato si të sigurta. Edhe kur blejnë makina që nuk janë të përjashtuara nga standardet e efikasitetit, amerikanët favorizojnë makinat e mëdha në vend të makinave të vogla të qytetit, të cilat përbënin vetëm 8% të shitjeve të automjeteve në 2023, krahasuar me 36% në Evropë. Dhe megjithëse SUV-të kanë një pjesë të ngjashme të tregut – pak më shumë se gjysma e automjeteve të reja – si në Amerikë ashtu edhe në Evropë, modelet amerikane janë më të mëdha dhe më pak efikase.
Kjo ka patur ndikim të keq për klimën. Transporti është burimi më i madh i gazeve serrë në Amerikë, dhe pothuajse 60% e këtyre emetimeve vijnë nga makinat dhe automjetet e tjera të lehta. Ka qenë e keqe edhe për sigurinë e përdoruesve të tjerë të rrugës. Makinat më të rënda kanë më shumë gjasa të vrasin njerëz nëse i godasin. Sipas një studimi të kryer në Universitetin e Haëait, këmbësorët kanë pothuajse 70% më shumë gjasa të vriten nëse goditen nga një kamion i vogël në krahasim me një makinë.
Rregulli që favorizon tregtuesit e mëdhenj të benzinës është gati të ndryshojë. Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (epa), e cila vendos kufizime në emetimet e makinave, njoftoi në prill 2023 se planifikoi të shtrëngonte standardet në të gjithë bordin dhe të ngushtonte përkufizimin e një kamioni të lehtë. Agjencia do të publikojë rregullat përfundimtare këtë vit. Kufiri i emetimit të CO2 për makinat është aktualisht 161 gram për kilometër, krahasuar me 276 gram për kamionët e lehtë, një ndryshim prej 71%; EPA pritet ta zvogëlojë atë hendek në 22% deri në vitin 2032, duke i detyruar prodhuesit të përdorin motorë më efikasë në modelet e tyre të mëdha, gjë që do të rrisë çmimin e makinave të mëdha në krahasim me ato më të vogla. Agjencia beson se rregullat e saj të reja janë aq të rrepta sa do të përshpejtojnë lëvizjen drejt automjeteve elektrike (EVS), kështu që deri në vitin 2032 dy të tretat e shitjeve të reja do të jenë elektrike.
Megjithatë, kjo mund të bëjë pak ndryshim në madhësinë e makinave. Shumë automjete të njohura, si Ford F-150, do të konsideroheshin ende si kamionë të lehtë dhe do të vazhdonin të përfitonin nga standardet më të ulëta të efikasitetit, dhe rrjedhimisht kostot dhe çmimet më të ulëta. /vizionplus.tv