Emmanuel Carrère është ulur në tryezat në tarracën e hotelit San Pietro në Taormina. Ajri i mëngjesit po i reziston nxehtësisë kërcënuese që copëton qiellin dhe reflektimin e tij të shurdhër në det.
Linja e horizontit është e lagur, nuk bie në sy, nuancat e vetme të kaltra të ndritshme janë bluja e ngopur e pishinës, ku partnerja e Carrère lahet, dhe vjollca e kopertinës së Yoga, libri autobiografik i botuar nga Adelphi me një rreth të zi në qendër.
E zeza është depresioni që autori kishte deri në rifillimin e goditjes elektrike që psikiatri e këshilloi, për të trajtuar çrregullimin bipolar që rrezikonte ta çonte atë drejt vetëvrasjes.
E zeza është vrima narrative e imponuar nga ish-gruaja, e cila nuk donte të dilte në libër, ku Carrère aludon për jetën e tij të dyfishtë të dashurisë, por ka lënë jashtë dhe ka ngatërruar disa kujtime, duke i rrëfyer lexuesit për “ndershmërinë mashtruese”.
Fytyra e tij është një libër i hapur, i sinqertë dhe i zhdrejtë, si rrudhat asimetrike nga të cilat dalin dy sy të ëmbël dhe të alarmuar, si një qen i rrahur. Buzëqeshjet e tij janë të shkaktuara nga kujtimet e këndshme ose devijimet e vogla. Zëri është një fyell fjalësh.
Kur ju ishit në ishullin Leros dhe një djalë afgan, Atiq, i cili po ndjek kursin e tij të gjuhës angleze, e pyet se si është familja e tij, ai përgjigjet se gjithçka është mirë. Ishte e vërtetë, deri në një muaj para se gjithçka të rrëzohej. Ai e bën atë për një qëllim të mirë, për t’i dhënë shpresë djalit. A bëhet një gënjeshtër një e vërtetë që nuk është më e vërtetë?
Unë i përgjigjem me një dialog që kam futur në filmin që kam xhiruar, “Between Two Worlds” dhe që nuk është i pranishëm në romanin e Firences Aubenas nga i cili është bazuar. Në një takim të punëtorëve të papunë dhe të pasigurt, protagonistja, e luajtur nga Juliette Binoche, i bën një burri pyetjen që të gjithë punëdhënësit i bëjnë: “Cila është cilësia juaj më e mirë?”. Ai përgjigjet: “Cilësia ime më e mirë është sinqeriteti, por është edhe e meta ime më e keqe”, një përgjigje po aq klasike. Ajo pyet veten: “Sinqeritet, sinqeritet… a do t’i përgjigjesha sinqeritetit? Ndonjëherë, më ndodh të gënjej dhe në fund pranoj se kam gënjyer”. Dhe ai specifikon: “Nëse e pranon, nuk gënjen më”. Kështu bëj edhe unë: nganjëherë gënjej, në kuptimin që ndoshta e lë jashtë, por e informoj lexuesin. Është një “ndershmëri mashtruese”.
A nuk bëhet kjo ndershmëri një alibi për veprimet e dikujt?
Unë nuk do të thosha alibi, ndoshta një justifikim. Ju mendoni se çfarëdo që të ndodhë ose të bëni, nëse nuk është e tmerrshme, merr një dimension tjetër nëse e shkruani, ju rrëfeheni.
Mëkat, rrëfim, falje. Shumë katolike.
Nuk më pëlqen ideja, por ka të ngjarë. Siç e dini, unë kam një trashëgimi katolike.
Duke lexuar librin, kisha përshtypjen se dështimi personal që rrëfeni është i lidhur edhe me shkrimin tuaj autobiografik të jo-trillimit. Po flas për një vetë-sabotim krijues, gjithashtu për të pasur diçka për të shkruar.
Për fat të mirë nuk shkruaj libra si “Yoga” gjatë gjithë kohës. Tjetri është “My Life as a Russian Novel”, i cili trajton një moment kaosi tim. Nëse jeta ime është në rregull, unë shkruaj për të tjerët, si Limonov. Mendoj, shpresoj se do të shkruaj një libër që nuk do të flasë për mua.
Në “Yoga” ju flisni edhe për anët tuaja më të errëta, siç është çrregullimi juaj bipolar, i trajtuar me ketaminë dhe goditje elektrike. Mendova se nuk praktikohej më, por thjesht ka ndryshuar emrin, quhet TEC, praktikohet nën anestezi dhe mund të shkaktojë humbje të kujtesës. Psikiatri ua sugjeroi, sepse ju vlerësoheshit si një person vetëvrasës. Ishte një mendim i vazhdueshëm?
Po mendoja për vetëvrasjen në disa momente shumë të vështira, siç besoj se u ndodh shumë njerëzve. Por nuk mendoj se jam tipi që do të vriste veten. Është një çështje kurioziteti: jam kurioz të di se çfarë më pret më tej, dua të di fundin, të gjithë historinë, kapitullin tjetër. Ka raste kur do të doja të dija përfundimin e librit që po shkruaj, sepse është shumë e rëndësishme të dini se si do të përfundojë një libër, me çfarë ndjenje do ta lini lexuesin.
Vepra tjetër “fiction” është “Java e bardhë”
Këtu përfundimi ishte e vetmja gjë që dija, dua të them paragrafin e fundit.
Nga ju erdhi frymëzimi?
Nga një histori e Chekhov dhe fjalia e fundit është: “Si do të jetë ajo jetë?”. Më vete tingëllon si një deklaratë jo interesante, por vjen pas një udhëtimi të gjatë e të vështirë, i cili përfundon me një derë, derën e jetës së tij, e cila është ende e mbyllur… Ideja e romanit tim ishte të tregoja për një djalë të nënshtruar nga një sërë sprovash të vështira që përfundimisht mbërrijnë në derën e jetës së tij, të cilat do të hapen për ta lënë atë të zbulojë se çfarë e pret më pas.
Nëse personi për të cilin po shkruani është gjallë, bëhet fjalë për një zgjedhje arbitrare?
Edhe në një libër që tregon fakte të vërteta, vendosja e përfundimit është një akt shumë, shumë i rëndësishëm: ta lësh lexuesin me një lloj dëshpërimi? Apo një ndjenjë shprese? Në këtë libër ekziston një moment, ose momenti përfundimtar, i cili është i lumtur, është i hapur.
A është libri një kërkim për ekuilibrin midis dritës dhe errësirës. Ju shkruani: “Unë mendoj se ka një shkallë më të madhe të së vërtetës te Dostojevski sesa te Dalai Lama”.
Unë nuk i referohem aq shumë Dalai Lamës, por librave që në emrin e tij flasin për qetësinë shpirtërore pa gërmuar. Aspirata drejt dritës ka kuptim nëse shkoni edhe pak në errësirë, në palosjet e errëta të jetës, në mjerime. Unë përpiqem të korrigjoj fjalinë time: nuk dua të them që Dostojevski është më i mirë se Dalai Lama, por nëse dëgjoj Dalai Lamën më duhet të kem Dostoevskin prapa meje. Nëse do të mbështetesha vetëm në mençurinë e një udhëzuesi shpirtëror, do të bija në pjesën më të errët të vetes.
Ju argumentoni se letërsia është vendi ku nuk keni pse gënjeni për veten tuaj. Pra, kur të arrini para gjykatës së engjëjve, do të liroheni. Kë imagjinoni ju si juristë?
Me siguri Paul, Paul Otchakosky-Laurens (shoku i botuesit, i cili vdiq para se të lexonte Yoga, ed), atëherë unë do të shtoja Erica; miqtë e mi Hevré Clerc dhe Etienne Royal, i cili punon si gjykatës. Dhe grimieri homoseksual nga morgu.(“Corriere della Sera”, gazeta “Si”)