Pothuajse 50 vite pas krizës energjetike të vitit 1973 që zhyti ekonominë globale, planeti përsëri po përballet me një krizë të re në lidhje me energjinë, e cila këtë herë ka të bëjë jo vetëm me naftën, por edhe me gazin natyror. Qeveritë në Bashkimin Europian, të cilat varen drejtpërdrejt nga energjia për gazin dhe naftën, por gjithashtu janë të përkushtuara ndaj Marrëveshjes së Kiotos për të zvogëluar emetimet e gazrave serrë, tani po përballen me stuhinë e përsosur dhe po kërkojnë mënyra për të mbrojtur të ardhurat e qytetarëve nga rritja e madhe e kostove të energjisë.
Shkaqet e kësaj krize energjetike janë kërkesa e lartë dhe furnizimi i kufizuar i gazit natyror nga Rusia dhe Azerbajxhani, i cili përveç familjeve, përdoret edhe nga industria e rëndë dhe e prodhimit të energjisë, duke rezultuar në rritje çmimit të energjisë elektrike Çmimi i gazit natyror që nga fillimi i vitit është rritur nga 19 në 92 euro për Megavat dhe energjia elektrike me shumicë nga 52 në 153 euro për Megavat.
Më pas loja zhvendoset te saktësia dhe rritja, te produktet industriale, lëndët e para, tarifat e anijeve dhe transporti, dhe së fundi tek produktet e domosdoshme dhe supermarketet. Udhëheqësit e BE dhe Christine Lagarde vlerësojnë se fenomeni do të jetë i përkohshëm dhe se pas Krishtlindjeve do të fillojë de-përshkallëzimi dhe racionalizimi i çmimeve të energjisë.
Sigurisht, ka edhe pesimistë që besojnë se de-përshkallëzimi do të fillojë pas pranverës, kur në fakt kërkesa do të bjerë. Deri atëherë, megjithatë, dhe duke pasur parasysh që Kina po kërkon urgjentisht gaz natyror, një dimër i rëndë ndoshta parashikohet për Kontinentin e Vjetër dhe udhëheqësit e BE –së duhet të veprojnë menjëherë dhe së bashku për të adresuar efektet e krizës energjetike, e cila kërcënon si kohezionin ashtu edhe zhvillimin, por gjithashtu shkakton inflacionin.
Europa nën mëshirën e Putin
Vlerësohet se faturat e energjisë elektrike dhe ngrohjes për konsumatorët europianë do të rriten me 100 miliardë euro këtë dimër për shkak të rritjes së çmimeve të gazit. Hapat e parë të ndërmarrë nga disa qeveri arrijnë në rreth 10 miliardë euro, por janë një pikë në oqean përballë madhësisë së problemit, sipas një raporti të Bloomberg.
Në Francë, qeveria e Emanuel Macron do të sigurojë subvencione prej 582 milion euro për familjet më të varfra, Italia ka zbatuar një paketë prej më shumë se 3 miliardë eurosh për të kufizuar rritjen e çmimeve në tremujorin e fundit të vitit, Spanja rreth 2.6 miliardë euro për konsumatorët nga taksat mbi kompanitë e energjisë, ndërsa Mbretëria e Bashkuar njoftoi 500 500 milionë për masa të mëtejshme për familjet më të varfra.
Në të njëjtën kohë, kundërmasat po diskutohen në nivel europian bazuar në propozime të ndryshme, të tilla si krijimi i rezervave strategjike të gazit me furnizime të vetme nga BE, ose rishikimi i përgjithshëm i tregut të energjisë elektrike në BE. Sipas disa studimeve, rreth 70-90 milionë familje në Europë do ta kenë të vështirë të plotësojnë nevojat e tyre për energji këtë vit.
Megjithatë, është e vështirë të ndërmerren veprime efektive në nivel europian, pasi politika e energjisë është çështje e së drejtës kombëtare, dhe interesat e Shteteve Anëtare janë të ndryshme dhe konfliktuale në disa raste. Disa vende janë konsumatorë të mëdhenj të gazit natyror, ndërsa në të njëjtën kohë prodhojnë dhe eksportojnë produkte dhe shërbime të energjisë së gjelbër, të tjerët janë më pak të varur.
Fakti është se këtë dimër, udhëheqësit europianë, por edhe biznesmenë, menaxherë, investitorë dhe konsumatorë të zakonshëm, do të presin me ankth dy gjëra: buletinin meteorologjik dhe lëvizjet e rusëve në tregun e gazit. Në fund pritet nëse çmimi i gazit do të stabilizohet në nivele të shtrenjta apo nëse do të kemi në një krizë të re energjetike, me pasoja të paparashikueshme në të gjithë ekonominë. Nëse Rusia – e cila përbën 40% të nevojave të Europës për gaz -hap rubinetin dhe rrit furnizimet siç Vladimir Putin “premtoi” javën e kaluar atëherë furnizimi do të forcohet dhe presionet e çmimeve do të lehtësohen.
Në fakt, BE -ja është një “peng” i motit, por edhe i Rusisë, e cila, sipas disa analistëve, po përdor furnizimin me gaz si një armë diplomatike.
Kërkesa e menjëhershme e rusëve është që autoritetet gjermane të miratojnë tubacionin Nordstream 2, i cili përfundon në Gjermani, duke anashkaluar Ukrainën, por ekziston mundësia që Rusia të luajë rolin e energjisë në shumë nivele. Javën e kaluar, deklaratat e Putinit se Rusia mund të rrisë furnizimin me gaz, uli çmimet e tregut në 35% brenda pak orësh, duke treguar shkallën e ndikimit të tij.
Në pranverë ishte ftohtë në Europë, të cilët përdorën gaz natyror, si rezultat i së cilës rezervat u shteruan, në momentin kur Rusia “mbajti” dërgesat. Gjatë verës nuk ka pasur mot të freskët me erë në Europë dhe prodhimi i energjisë së erës ra. Në Azi, moti ishte i nxehtë, duke rezultuar në rritjen e kërkesës për energji elektrike dhe për këtë arsye gaz.
Rritja e çmimeve të gazit po nxit një pjesë të kërkesës për naftë dhe qymyr, duke bërë që çmimet të rriten edhe atje. Furnizimi me gaz u kufizua pasi fundi i karantinës rriti kërkesën globale. Mosbalancimi bëri që çmimet të rriteshin. Nëse ekuilibri nuk rikthehet dhe situata arrin në ekstrem, nuk përjashtohet mundësia që nuk do të ketë gaz natyror dhe ne do të jemi në një “luftë” për furnizimin e tij.
Është e qartë se, disa ditë më parë, u publikua informacioni se Kina urdhëroi ndërmarrjet shtetërore të furnizonin gaz me çdo çmim, në mënyrë që të mos “mbaronte” prodhimi. Disa qendra studimore europiane parashikojnë që nëse situata nuk vihet nën kontroll, ekziston mundësia e një krize ushqimore, pasi gazi natyror përdoret në zonat kritike të prodhimit bujqësor dhe blegtoral, siç janë plehrat dhe serrat.
Sidoqoftë, autoritetet europiane, si dhe bankat qendrore, vlerësojnë se rritja e kostove të energjisë është e përkohshme, pasi lidhet kryesisht me rimëkëmbjen ekonomike të regjistruar për shkak të pandemisë dhe parashikojnë që situata gradualisht do të balancohet.
Udhëheqësit europianë gjithashtu argumentojnë se situata aktuale nuk duhet të jetë një arsye për të ndaluar kalimin në burimet e energjisë së rinovueshme., E cila synon të sigurojë autonominë strategjike të energjisë të BE –së por edhe të jetë një “lokomotivë” për pionierin europian në teknologjitë e reja të “ekonomisë diellore dhe hidrogjenike”, të cilat do të dominojnë në dekadat e ardhshme.(ABC News)
