Ndër arsyet më të rëndësishme për prerjet ilegale të pyjeve në Maqedoninë e Veriut janë menaxhimi i dobët i pyjeve, e deri te mangësitë ligjore. Varfëria dhe menaxhimi i dobët janë disa nga faktorët strukturorë që kontribuojnë në lulëzimin e biznesit të zi të prerjeve të paligjshme. Në vija të trasha vlerësohet se mungesa e ngrohjes qendrore dhe gazifikimit në vend dhe zinxhiri i ofertës dhe kërkesës për dru zjarri janë shtytësit kryesor të prerjes ilegale të druve.
Raporti i “Global Forest Vatch” i publikuar para disa vitesh tregon se në Maqedoni në 17 vitet e fundit kanë humbur mbi 35 mijë hektarë pyje, për shkak të prerjeve të paligjshme dhe të planifikuara të tepërta të pemëve. Vlerësimet janë se mafia e pyjeve fiton deri në 25 milionë euro në vit nga prerjet e paligjshme.
Arsyeja për këtë është se druri me burim ilegal është zakonisht më i lirë në krahasim me lëndën drusore me burim legal. Gjithashtu, për shkak të keqmenaxhimit dhe menaxhimit të pyjeve, ligjet në fuqi nuk janë të mjaftueshme për të zgjidhur problemet që dalin nga prerjet ilegale. Kjo rezulton në burime të kufizuaradhe institucione të dobëta, gjë që rezulton në zbatimin e pamjaftueshëm të ligjit.
Këtë e tregon analiza e Evro Tink: “shkatërrimi i së ardhmes sonë format/modelet e krimit të organizuar në prerjen jo ligjore në republikën e Maqedonisë së Veriut”. Analiza më tej thekson se zinxhiri i ofertës dhe kërkesës për dru zjarri është një tjetër shtytës kryesor i prerjes ilegale. Ekspertët e pylltarisë pohojnë se Kompania e shtetit mezi mund të sigurojëgjysma e kërkesës për dru zjarri në Maqedoninë e Veriut. Kjo i hap rrugën prerësve ilegalë të organizuar në grupe kriminale hierarkikepër të përmbytur tregun me drurë të blerë në mënyrë të paligjshme.
Për më tepër, shumë qytetarë nuk besojnë se duke blerë dru të prerë ilegalisht, po marrin pjesë në aktivitete kriminale dhe në mënyrë shtesë e ushqejnë më tej krimin e organizuar. Përkundrazi, shumë përdorues fundorë besojnë se institucionet shtetërore nuk kanë arritur t’u sigurojnë burimet e ngrohjes dhe se shpërndarësit ilegalë janë “Robin Hood”, modernëtë sotëm që përpiqen të “ndihmojnë” komunitetin lokal.
Një tjetër shtytës i rëndësishëm i prerjeve të paligjshme është mungesa e ngrohjes qendrore dhe gazifikimit në vend. Vetëm zonat urbane qendrore të kryeqytetit, dhe një numër i vogël dhe pjesë të kufizuara të qyteteve kryesore kanë qasje në ngrohje qendrore. Prandaj, energjia elektrike dhe druri janë burimet kryesore të ngrohjes. Duke marrë parasysh që energjia elektrike është dukshëm e shtrenjtë në krahasim me pagat mesatare dhe standardet e jetesës, pulpa e drurit po bëhet zgjedhja kryesore e burimit të ngrohjes, veçanërisht në zonat më të vogla urbane dhe në rajonet më të gjera rurale. Ky është një tjetër faktor që e rëndon shumë shfaqjen e prerjeve të paligjshme.
Hulumtimi i “Euro Tink” tregoi se ekzistojnë dy forma të krimeve që lidhen me prerjen e paligjshme – një krim i vogël, i nxitur nga varfëria, që përfshin prerja e druve të zjarrit për përdorim personal dhe prerjet ilegale të pyjeve të kryera ngagrupet e organizuara kriminale, të cilat zakonisht shoqërohen nga një sërë krimesh të ndërlidhura, duke përfshirë: krimet e ndërlidhura, krimet për shkak tëgjenerimit etë ardhurave; mashtrim; falsifikimi i dokumenteve, ryshfeti dhe zhvatja dhe shpërdorimi i pushtetit nga institucionet shtetërore.
Në ndërkohë, në tre vitet e fundit apo nga 2020 e këndej nga ana e Policisë Pyjore deri tek shërbimet kompetente janë dorëzuar mbi 6.000 kallëzime për kundërvajtje dhe penale dhe janë shqiptuar mbi 3.100 aktgjykime të plotfuqishme. Mbi 10.000 metër kub masë drusore nga drutë e zjarrit, trungjet dhe drurët e tjerë teknikë janë marrë përkohësisht dhe mbi 1100 metër kub masë drusore ka mbetur në vend për shkak të pamundësisë së transportit.Gjithashtu u sekuestruan 248 kamionë, 1009 automjete pasagjerësh, 112 traktorë, mbi 400 rimorkio dhe parzmore, 471 sharrë elektrike me zinxhir, 122 sharra dore dhe mbi 400 sëpata dhe pajisje të tjera për prerjen e drurit.
Vetëm në periudhën na muaji janar deri në nëntor 2023 janë paraqitur gjithsej 1258 kallëzime kundërvajtëse dhe 197 kallëzime penale nga Policia Pyjore,në kuadër të angazhimit të institucionet kompetente dhe aktiviteteve të tyre të koordinuara para disa muajsh për të luftuar prerjen ilegale të pyjeve . “Gjuetia” kundër prerjeve të paligjshme ka zbuluar prerës në pothuajse të gjitha zonat malore të vendit. Në këtë mënyrë u shkaktuan dëme të mëdha, duke pasur parasysh se pyjet janë një pasuri e paçmuar dhe një pasuri natyrore që nuk rigjenerohet shpejt.
Sipas të dhënave, Ministria e Brendshme nga viti 2017 e deri në vitin e ri ka dorëzuar gjithsej 943 kallëzime penale në Prokuroritë Themelore Publike, për gjithsej 1.176 vepra penale, për të cilat janë raportuar gjithsej 1.473 autorë, ndër të cilët më të zakonshmet janë “vjedhja”, “operimi i transportit publik pa posedim licence”, “shpërdorimi i pozitës dhe autoritetit zyrtar” dhe “shkatërrimi i pyjeve”.
Policia Pyjore ka një rol kyç në shtypjen e krimit të organizuar në fushën e shkatërrimit të pyjeve. Po merret në konsideratë sigurimi i një stazhi të benificuar për policët pyjorë, duke pasur parasysh vështirësinë e punës dhe rreziqet që ata hasin në luftën kundër grupeve të organizuara kriminale që kryejnë prerje të paligjshme të pyjeve.
Sipas autoriteteve, në shumë aksione të tilla është vënë në rrezik jeta e policisë pyjore, jo vetëm në aksionet kundër prerjeve të paligjshme, por edhe gjatë shuarjes së zjarreve pyjore në të cilat policia pyjore ndihmohet rregullisht nga njësitet e Ministrisë të Punëve të Brendshme.
Të dhënat nga hulumtimi “Pyjet e varfëruara – harta e krimit të organizuar në formë të prerjeve ilegale”, të kryer nga Qendra për Strategji Evropiane – Eurotink, treguan se rreth 25.000 metra kub drurë janë prerë ilegalisht në katër komuna (Strumicë, Gjevgjeli, Prilep dhe Veles) në Maqedoninë e Veriut në gjashtë vitet e fundit, duke shkaktuar dëme mbi një milion euro.
Në ndërkohë, profesorët universitarë, ekspertë të pylltarisë, theksojnë se gjendja me prerjen e drurëve në Maqedoni është alarmante, ndërsa kriza energjetike vetëm sa do ta përkeqësojë edhe më shumë situatën në terren.
Ekspertët thonë se në Maqedoni ka shumë prerje të paligjshme të pyjeve, është një vuajtje afatgjatë e vendit, për të vilën nuk mund të gjendet ilaç i suksesshëm. Bile thonë se kriza energjetike dhe rritja e kërkesës për dru në treg këtë vit vetëm sa do të përkeqësojë situatën në terren. Efikasiteti i prokurorive në përpunimin e raporteve lidhur me prerjen ilegale të pyjeve në Maqedoni është i dobët – biznes nga i cili hajdutët e drurit fitojnë dhjetëra milionë euro çdo vit, tregojnë hulumtimet e fundit. Se faktet për ndjekjen ligjore të prerjeve ilegale janë shqetësuese, theksojnë nga Qendra për Strategji Evropiane “Eurotink” në një hulumtim të realizuar me analizë në terren të katër qyteteve: Strumicë, Veles, Prilep dhe Gjevgjeli.
Të dhënat tregojnë se vetëm në dhjetë vitet e fundit Policia Pyjore dhe Ndërmarrja Publike “Pyjet Kombëtare” kanë ngritur gjithsej 5017 kallëzime penale për prerje të paligjshme, por prokuroritë themelore në këto qytete kanë proceduar vetëm 41 kallëzime penale në një periudhë prej 30 vjet.
Hulumtimi i Eurotink tregon për mangësi në sistemin e kontrollit të prerjeve: parregullsi të llojit të prerjeve të lejuara pa leje të duhura dhe në këmbim punonjësve të ndërmarrjeve pyjore u ofrohet kompensim financiar. Dokumentet bosh lëshohen gjithashtu pa sasinë aktuale të prerjeve të lejuara, tregon anketa e Eurotink./Koha.mk/
Prerja e Pyjeve të Maqedonisë, dëm prej 25 milionë euro shkruan Telegrafi.