Çmimi Nobel kërkohej nga kimisti dhe industrialisti suedez, Alfred Nobel, shpikësi i dinamitit. Dhënia e parë e çmimeve daton në vitin 1901, kur u dha çmimi për Paqen, Letërsinë, Kiminë, Mjekësinë dhe Fizikën. Por cilat janë kuriozitetet që lidhen me çmimin më prestigjioz në botë? Në këtë javë që caktohen çmimet e lakmuara, ja historitë dhe kuriozitetet që lidhen me këtë çmim.
Çfarë fitohet?
Para vdekjes së tij, Alfred Nobel tregoi se të gjitha pasuritë e tij (sot ekuivalente me rreth 1.7 miliardë kurora suedeze, që janë 200 milionë euro, të marra falë shpikjes së dinamitit) u përdorën për të dhënë këtë nder. Kushdo që fiton një Çmim Nobel sot i jepet një medalje ari dhe një çek për rreth 900,000 euro.
Shkrimtari që refuzoi Nobelin
Jean-Paul Sartre mori Çmimin Nobel për Letërsinë në 1964, por publikisht e refuzoi atë, duke deklaruar se nuk është e mundur të shprehet një gjykim mbi vlerën e një njeriu të letrave.
Në letrën e tij dërguar Akademisë Suedeze, Sartri tregon publikisht se zyrtarisht e refuzon nderimin me çmimin “Nobel” dhe vlerën monetare të tij, derisa falënderon anëtarët e komitetit.
“Nëse e shkruaj Zhan Pol-Sartri nuk është e njëjta gjë sikur ta firmosja veten me Zhan Pol-Sartri, fitues i çmimit ‘Nobel’”, shkruan veç tjerash ai.
Duke mos qenë fare i tërhequr nga shuma e parave, ai shprehet: “Shkrimtari që pranon një nder të këtij lloji merr me vete edhe institucionin nga i cili është nderuar, prandaj ai nuk duhet të shndërrohet në institucion edhe në qoftë se ai është mjaft i nderuar si ky në fjalë”.
Kush nuk e ka marrë kurrë Nobelin?
Megjithëse ai shpesh konsiderohej kandidati i preferuar për letërsinë, Jorge Luis Borges nuk u shpërblye kurrë nga Akademia e Stokholmit. Sipas disa thashethemeve arsyeja gjendet në marrëdhëniet e tij me Pinochet, i cili në 1973 krijoi diktaturën ushtarake në Kili, dhe Videla, diktator argjentinas midis 1976 dhe 1981.
Hitleri dhe Çmimi Nobel për Paqen
Adolf Hitleri u përfshi në mesin e kandidatëve në 1939, por kandidatura e tij u tërhoq nga ai që e kishte propozuar, politikani suedez, Erik Brandt: ai ishte një antifashist dhe u befasua kur shakaja e tij u mor seriozisht.
Pse nuk ka çmim Nobel në matematikë?
Legjendë apo e vërtetë, thuhet se çmimi i matematikës nuk ishte vendosur pasi Nobeli do të kishte zbuluar se një e dashur e tij po e tradhtonte me një matematikan të famshëm, Gösta Mittag-Leffler.
