Kriza energjetike nuk është diçka e panjohur. Hera e fundit që Europa u përball me një krizë energjetike ishte në 1970, ku kostoja e energjisë shënoi rritje dhe vendeve iu kërkua të reduktonin ndjeshëm konsumin e tyre. Por vitet kanë kaluar dhe tani Europa po përballet përsëri me mundësinë e një krize të re energjetike, një “stuhi të përsosur energjetike”.
Dhe nëse për herë të parë fokusi i krizës energjetike ishte nafta, këtë herë është gaz natyror.
Si ndodhi?
Arsyet për krizën energjetike sot janë të ndryshme. Para së gjithash, kërkesa për gaz natyror është rritur në të gjithë botën. Arsyeja kryesore është se gazi natyror konsiderohet si zgjidhja kryesore “kalimtare”. Kërkesa për gaz po rritet ndërsa vendet po braktisin qymyrin, me perspektivën që nuk do të përdoren lëndë djegëse fosile në 30 vite. Për më tepër, novacioni kryesor në nxjerrjen e gazit nuk mund të plotësojë më kërkesën në rritje. Kjo do të thotë se gjithnjë e më shumë gazi natyror po bëhet një produkt energjetik për të cilin kërkesa po rritet pa qenë në gjendje të rrisë furnizimin në një mënyrë të ngjashme, raporton abcnews.al
Përveç kësaj, kërkesa për gaz reflekton mënyrën e pabarabartë në të cilën rimëkëmbja ekonomike globale po merr formë. Kërkesa në rritje në Kinë dhe Azinë Juglindore, nga ana tjetër, zvogëlojnë sasitë në dispozicion për Europën. Dhe të gjitha indikacionet janë se për vitet e ardhshme rritja e ekonomive aziatike do të thotë rritje e kërkesës për naftë dhe gaz. E gjithë kjo ka të bëjë me fazën e përgjithshme të ekonomisë botërore. Dalja nga recesioni që u shkaktua fillimisht nga pandemia u shoqërua me një rritje të madhe të kërkesës për prodhimin e produkteve dhe rrjedhimisht kërkesën për energji, dhe për këtë arsye për gaz natyror.
E gjithë kjo përcaktohet nga më shumë faktorë. Dimri i kaluar ishte më i rëndë në Europë, që do të thotë se vendet këtë vit u gjendën përballë një situatë të vështirë. Edhe pse është ende një treg i karakterizuar kryesisht nga kontrata afatgjata, kontratat vendase dhe përgjithësisht transaksionet financiare afatshkurtra kanë filluar të fitojnë peshë dhe të ndikojnë tek çmimet.
Ka pasur një diskutim të madh rreth kësaj çështjeje në lidhje me rolin e Rusisë në ndikimin e çmimeve të gazit. Sigurisht, për sa i përket tregut botëror dhe tendencave të përgjithshme, do të ishte e gabuar të thuhet se parametri kryesor është ngurrimi i pretenduar i Rusisë për të rritur furnizimet me gaz në Europën Perëndimore. Në përgjithësi, faktorë të tillë si mospërputhja midis ofertës dhe kërkesës në një kohë kur ekonomia globale po rritet, ndoshta kanë luajtur një rol më të rëndësishëm.
Sidoqoftë, Rusia furnizon Europën përmes Gazprom me 41.1% të kërkesës totale të gazit. Kjo e bën ndikimin e saj vendimtar, të paktën në tregun e energjisë. Rusia nuk e ka ndërprerë zyrtarisht furnizimin me gaz në Europë.
Vetë Rusia pretendon se është në gjendje të përmbushë kërkesat. Në të njëjtën kohë, megjithatë, ajo thekson rëndësinë e përfundimit të gazsjellësit Nord Stream2. Megjithatë, ndërtimi i gazsjellësit ka përfunduar dhe megjithëse SHBA ka hequr dorë në mënyrë indirekte, por leja përfundimtare për funksionimin e tij ende nuk është dhënë nga Autoritetet gjermane. Kjo në mënyrë objektive krijon bazën që Rusia të shtyjë aktivizimin e Nord Stream 2 me një levë presioni në furnizimin e përgjithshëm të gazit natyror në Europë.
Çdo gjë është e përfshirë me parametra të tjerë. Rusia ka rritur eksportet e gazit në Kinë. Deri më tani ai përdor depozita që nuk përfshihen në furnizimin me gaz natyror në Europë. Sidoqoftë, nga viti 2030 do të jetë në gjendje të përdorë depozitat nga ku pompohet kryesisht gazi natyror që përfundon në Europë dhe kjo mund të krijojë një problem.
Në të njëjtën kohë, ekziston edhe fusha më e madhe e gazit në Europë, në Groningen në Holandë, e cila dikur mund të plotësonte vetëm të gjitha nevojat. Në të njëjtën kohë, Katari, prodhuesi më i madh në botë i gazit natyror të lëngshëm, e ka bërë të qartë se nuk është në gjendje të rrisë furnizimin e tij për të lehtësuar tregjet. Kjo do të thotë që Europa aktualisht ka nevojë për më shumë gaz nga Rusia, me Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA) duke argumentuar se është e mundur që Rusia të rrisë furnizimin e saj në Europë me 15%.
E gjithë kjo është e kombinuar me llogaritjet më të gjera gjeopolitike. Europa është e varur energjikisht nga Rusia sepse ajo gradualisht zgjodhi të ndalonte përdorimin e qymyrit. Në fund të fundit, kjo ndodhi në një kohë kur rritja e tregtisë ekonomike me Rusinë post-komuniste u konsiderua e ligjshme. Sidoqoftë, Europa e gjeti veten duke ndjekur SHBA në përshkallëzimin e asaj që u quajt “Lufta e Re e Ftohtë” kryesisht me rastin e bashkimit të Krimesë me Rusinë dhe zhvillimeve në Ukrainë. Kontradikta midis logjikës së sanksioneve kundër Rusisë dhe kalimit në një kontekst më konfrontues në përgjithësi dhe nevojave reale të ekonomisë europiane po del tani në pah.
Natyrisht Rusia, e cila është veçanërisht e prirur për të prishur imazhin e një Perëndimi të bashkuar kundër saj, nuk ka humbur mundësinë për të theksuar tek europianët se mënyra më e mirë për të shmangur mungesën e gazit është përmirësimi i marrëdhënieve të tyre me Moskën.
E gjithë kjo tregon një vështirësi të vërtetë që përshkon ekonominë botërore. Pavarësisht nga të gjitha përpjekjet për të bërë një ndryshim të madh drejt energjisë së rinovueshme, perspektiva e rritjes ekonomike nënkupton, të paktën për momentin, një kërkesë të vazhdueshme për energji nga lëndët djegëse fosile. Nuk është e rastësishme për shembull se Kina ka njoftuar se do të rrisë minierat e qymyrit për të plotësuar nevojat e menjëhershme të energjisë.
Në kontekstin e saj dhe mënyrës se si ajo preket nga konkurrenca gjeopolitike, ekziston mundësia që të kemi disa trazira në tregjet e energjisë si dhe mungesa të shumta konjukturale, të cilat përkthehen në rritje të çmimeve.
