E djathta ekstreme duket se po “mbërthen” sërish Europën dhe për këtë shpesh herë në analiza të ndryshme fajësohen politikat e ndjekura në vitet e fundit dhe jo vetëm.
Këto gabime në politikbërje kanë bërë që në ‘skena’ politike të shfaqen shumë populist, të cilët masa i ka ‘përqafuar’.
Por cilat janë “mëkatet” e politikbërjes që po rikthejnë populistët?
Politika e gjelbër
Kostoja e prodhuesit dhe fuqia blerëse e konsumatorit janë parametra që i japin formë zhvillimeve politike. Efektet anësore të inflacionit nuk lindin thjesht nga efektet fatale të konflikteve gjeopolitike, siç është kriza energjetike e shkaktuar nga Evropa dhe sulmi i Rusisë në Ukrainë. Ato janë gjithashtu dividentë të tranzicionit të gjelbër siç janë projektuar dhe zbatuar nga politikëbërësit në Bruksel.
Shembulli i sektorit primar është rasti tipik dhe aktual. Fermerët në Evropë po përballen me kosto të shtuara të prodhimit, fatkeqësi natyrore por edhe ndryshime në legjislacionin e BE-së, të cilat i detyrojnë ata të përshtatin prodhimin e tyre me standarde më të rrepta bazuar në faktorin klimatik, duke reduktuar përdorimin e kimikateve. Politikae ndjekura për të “shpëtuar globin” kanë sjellë zemërim në shumë vende europiane që së fundmi kanë sjellë shpërthim protestash nga fermerët.
“Vota e fermerëve, e cila në vitet e mëparshme zakonisht drejtohej drejt qendrës së djathtë, do të jetë e rëndësishme këtë vit”, thotë Angelos Chrysogelos , profesor i asociuar i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin Metropolitan të Londrës.
Presionet në procesin e prodhimit të mallrave thelbësore, së bashku me komplikimet në zinxhirët e furnizimit, çmimet e larta dhe huamarrjet e shtrenjta, po rrisin koston e jetesës dhe në po vështirësojnë mbijetesën e fermerëve, një shtresë e thjeshtë e shoqërisë, e cila ndonëse është ende prezente në treg, rrezikon të “fundoset” nga politikat e ndjekura.
Emigracioni dhe puna
Me kushtet ekonomike jo fortë të mira, vendasit shpesh herë iu “hakërrehen” të huajve në vendin e tyre, duke kërkuar nga qeveritë e tyre masa shtrënguese mbi pranimin e tyre. Krimi vjen në rritje, falë edhe kushteve të këqija të jetesës së refugjatëve, përforcon ndjenjën e pasigurisë, të cilat ushqehen edhe nga zhvillimet gjeopolitike që kanë në qendër edhe elemente që lidhen me besimin fetar të muslimanëve.
Kjo nuk është asgjë e re në vetvete, por një element si ky ndërthuret me pakënaqësitë e tregut të punës dhe “ushqen” masën me kërkesa mbi politikën që këto kërkesa i kthen në zotime.
Nga ana tjetërm plakja demografike po nxit mungesën e fuqisë punëtore në Evropë, të cilën vendet me popullsi më të re dhe më pak mundësi për të rritur ekonomitë e tyre mund ta ofrojnë potencialisht; siç janë edhe shumë shqiptarë që largohen në vende më të zhvilluara, të cilët janë të “etur” për punonjës të rinj. Perspektiva e një grupi punëtorësh nga vendet e treta, tashmë është integruar si një politikë zyrtare e Bashkimit Evropian, duke i dhënë hapësirë zhvillimit të retorikës së anti- imigracionit.
“Shqetësimi në rritje për emigracionin. Politizimi i çështjes. Një ndjenjë se globalizimi nuk ka ofruar përfitime të barabarta për të gjithë. Zhgënjimi me rendin ekzistues politik. Ata janë faktorë kyç që nxisin kryengritjen e së djathtës ekstreme”, theksojnë analistët.
Korrektësia politike dhe identiteti kombëtar
Por reflekset e ekstremit të djathtë të Evropës po zgjohen gjithashtu nga rritja spektakolare e lëvizjes ndërkombëtare të vigjilencës kundër diskriminimit dhe paragjykimit racor.
Promovimi i zellshëm e hera herës i zhurmshëm i të drejtave individuale, nga përkufizimi gjinor deri te preferenca seksuale, që ndonjëherë përfshin sugjerime strikte apo edhe sugjestive për sa i përket korrektësisë politike, është shqetësues për votuesit në skajet e së djathtës. Kji politikë krijon kështu një fushë tjetër axhende që i jep një tjetër ‘as nën mëngë’ ekstremi të djathtë dhe ndihmon retorikën populiste.
Në sytë e krahut më konservator të elektoratit në Evropë, përmbysja e traditave rreth atyre që cilësohen vlera shoqërore si institucioni i familjes minon konceptin e identitetit kombëtar.
Teknologjia dhe shpërndarja apo përditësimi i informacinit mbi të tilla të drejta që nisin që nga shumëllojshmëria e përemrave e deri tek debatet mbi prindërimin e komuniteteve të ndryshme, duket se në mos kanë mërzitur e kanë ‘mjegulluar’ masën mbi dakordësinë me të tilla të drejta individuale, por që prekin mbarë shoqërinë.
“Shumë votues evropianë nuk iu intereson më për Bashkimin Evropian. Megjithatë, zgjedhjet europiane janë për ta një mundësi e vlefshme për të ndëshkuar partitë politike vendase”, komenton studiuesja e London School of Economics.
Shfrytëzimi politik i problemeve shoqërore
Problemet janë të prekshme dhe sfidat mbeten gjithmonë komplekse. Edhe qeveritë më të mira dhe më efikase nuk i kanë përgjigjet gati mbi çdo problem shoqëror. Pyetja është nëse kritikët e tyre të ashpër ofrojnë alternativa të besueshme. Për çdo vështirësi ka gjithmonë një plan nga populistët, të cilët do të manipulojë votuesin duke nxitur mllefin e tij. Megjithatë, një gjë është zhgënjimi dhe një gjë tjetër populizmi, nihilizmi dhe qëndrimi antidemokratik.
Ndikimi politik i proceseve sociale në nivel evropian zbulohet nga një studim i Këshillit Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, ECFR,që përpiqet të parashikojë hartën e ardhshme zgjedhore të Evropës: “Populistët anti-evropianë ndoshta do të udhëheqin sondazhet në 9 vende të BE, Austria, Belgjika, Republika Çeke, Franca, Hungaria, Italia, Holanda, Polonia dhe Sllovakia dhe do të jenë forcë e dytë ose e tretë në 9 vende të tjera Bullgaria, Estonia, Finlanda, Gjermania, Letonia, Portugalia, Rumania, Spanja, Suedia.
Rritja e së djathtës populiste radikale po ndikon tashmë në politikat e qeverive centriste të Evropës, duke i zhvendosur ato drejt së djathtës.
“Franca ofron një shembull shumë të mirë. Kur Macron erdhi për herë të parë në pushtet, ai u pa si një lider centrist. Kohët e fundit, ai miratoi një ligj imigracioni që u përshkrua si një “fitore ideologjike” nga e djathta ekstreme. Pjesë të këtij legjislacioni u shfuqizuan nga Gjykata Kushtetuese e vendit, për kënaqësinë e Macron, por ligji është ende mjaft kufizues”, thekson Marta Lorimer.
Ajo beson se politikanët e moderuar në Evropë përfundojnë duke kopjuar mesazhe që burojnë nga hapësira e ekstremit të djathtë, e cila në vend që ta dobësojë atë, përfundimisht e forcon atë, duke legjitimuar politikisht retorikën e saj.
“Ata po përpiqen të luftojnë të djathtën ekstreme në territoret e veta. Por kjo nuk u siguron atyre domosdoshmërisht votues”
Kundërargumenti, natyrisht, është se duke u zhvendosur pak djathtas… qendra u heq hapësirë ekstremeve të sistemit politik, duke zbutur dinamikën e tyre. Por përgjigja ndaj ekstremizmit politik nuk është tjetër veçse përgjigja ndaj problemeve të përditshme. Natyrisht, nuk ka rrugë tjetër përveç rritjes së efikasitetit, përmes programeve politike më ambicioze me rezultate të prekshme.
Përndryshe, për sa kohë që shqetësimet e qytetarëve fitojnë terren në lidhje me sukseset e qeverive, Evropa do të mbetet përballë rrezikut të së djathtës ekstreme. E djathta e ekstreme mund të çojë në “tragjedi” për BE-në duke pamundësuar funksionimin e saj./vizionplus.tv/
