Kujdesi ndaj foshnjave të porsalindura është primar për prindërit. Bashkë me ardhjen në jetë të një fëmije ata përballen me një sërë sfidash, ku më së shumti janë ato shëndetësore.
Me anë të “Neonatal Screening” (NBS) prindërit kanë mundësi të kontrollojnë fëmijët e tyre për një sërë çrregullimesh të rralla. Përfitimet e testimit janë të mëdha dhe trajtimi i parakohshëm i fëmijëve mund të përmirësojë shëndetin e tyre dhe të parandalojë paaftësinë e rëndë apo edhe vdekjen. Ky test kryhet kudo në botë për të identifikuar probleme shëndetësore menjëherë pas lindjes të cilat mund të mos jenë të dukshme menjëherë.
Qëllimi është identifikimi i foshnjave në rrezik për këto gjendje mjaft herët për të konfirmuar diagnozën dhe për të siguruar ndërhyrje që do të ndryshojë rrjedhën klinike të sëmundjes dhe do të parandalojë ose përmirësojë manifestimet klinike.
A përdoret ky test në Shqipëri?
NBS është një test që përdoret kudo në botë por edhe në vendin tonë në dy laboratorë, të cilët e kanë futur këtë analizë gjatë kohëve të fundit. Laboratorët me të cilët gazeta “Si” komunikoi treguan se kjo analizë nuk është shumë e njohur nga shqiptarët dhe rrallëherë kërkojnë ta kryejnë, për faktin se nuk kanë njohuri mbi të. Sipas tyre është një numër i vogël i individëve që kërkojnë të kryejnë këtë test dhe informacionin e kanë përftuar rastësisht në laborator kur kanë vajtur për analiza të tjera.
Këtë gjë e konfirmon edhe pediatri Gëzim Shehu, i cili thotë për gazetën “Si” se ky test nuk njihet nga të gjithë në vendin tonë dhe janë të pakta nënat që preferojnë ta bëjnë. Mjeku gjithashtu këshillon se kjo analizë duhet bërë pasi mund të identifikohen shumë sëmundje që mund të parandalohen për t’u zhvilluar gjatë rritjes ose të përjashtohen fare.
Cilat sëmundje mund të kontrollohen nga ky test?
Ky test për të porsalindurit ndihmon për të identifikuar bebet që mund të jenë prekur nga sëmundje të ndryshme si:
-Fenilketonuria e cila është një gjendje e rrallë që prek rreth 1 në 10,000 bebe. Foshnjat me këtë problem nuk kanë aktiv një bllok proteinash të quajtur fenilalanine, që mund të grumbullohet në gjak dhe më pas të shkaktojë dëmtim të trurit. Përgjithësisht kjo sëmundje është e trashëguar dhe shkakton vështirësi të rënda në të nxënë, të dëgjuarit dhe të folurit. Sipas të dhënave mjekësore kjo sëmundje ka nevojë për trajtim të hershëm me një dietë të veçantë dhe mund të parandalojë që fëmijët të bëjnë një jetë normale.
-Hipotiroidizmi kongjenital i cili prek rreth 1 në 3.500 bebe në botë dhe shkaktohet nga mosfunksionimi normal i tiroides.
-Fibroza cistike, kur mukoza e prodhuar në zorrët dhe mushkëritë është më e trashë se normale. Kjo rezulton në infeksione në mushkëri. Testi i ekzaminimit të porsalindur zbulon rreth 95% të bebeve me CF, por përgjithësisht janë barës të shëndetshëm të CF.
-Galaktozaemia, është një çrregullim jashtëzakonisht i rrallë që prek vetëm 1 në 40,000 foshnje dhe trajtimi i duhur është qumështi i veçantë pa galaktozë.
Si lindi ideja e “Neonatal Screening”?
Ky test është krijuar në vitet 1960, nga mikrobiologu Robert Guthrie i cili zhvilloi metodën duke përdorur një analizë bakteriale të frenimit që mund të zbulonte nivele të larta të fenilalaninës në gjak pak pasi lindi një fëmijë.
Guthrie gjithashtu ishte pioniere e mbledhjes së gjakut në letër filtri e cila mund të transportohej lehtësisht, duke njohur nevojën për një sistem të thjeshtë të testimit. NBS u prezantua për herë të parë si një program i shëndetit publik në Shtetet e Bashkuara në fillim të viteve 1960 dhe është zgjeruar në shume vende të botës.
